Dopamin, beyinden salgılanan bu hormon, sinir hücrelerinin arasındaki iletişimi sağlar. Halk arasında buna aynı serotonin gibi mutluluk hormonu denir. Aslında bu hormonda mutluluk duygusu vermektedir. Ancak başka işlevleri de vardır. Vücutta dopamin seviyesinin düşük ya da yüksek olması önemli sağlık sorunlarının yaşanmasına neden olur. Dopamin seviyesi düşük olursa Parkinson hastalığı, yüksek seviyelerinde sigara ve uyuşturucu alışkanlığının bağımlığa dönüşmesine neden olur.
Dopamin hormonunun işlevleri
- Hafıza
- Hareket
- Dikkat
- Haz verici ödül
- Uyku ve öğrenme
- Prolaktin salgılanmasının engellenmesi
- Duygu durumu
- Davranış ve kavrama üzerine önemli etkileri vardır.
Beynin farklı bölgelerinden salgılanan dopamin, duyguları, hareketleri, acıyı ve hazzı etkileyen bir kimyasaldır. Beyinden vücuda saniyeler içinde milyonlarca sinyal iletimi olur. Böylece vücudumuzdaki sistemler çalışmaya başlar, bilişsel faaliyetler yürütülür ve hareketler olur. Beyinden bu sinyallerin gelmemesi ölüm demektir. Sinir hücreleriyle iletilen elektrik sinyalleri sinirlerin birleşiminde bulunan kimyasallarla taşınır. Nörotransmitter denilen bu kimyasallar olmazsa iletim yapılamaz. Kimyasalların içinde günümüzde keşfedilmiş olanı dopamindir. Dopamin özellikle haz alma duyusunda salgılanır. Yani tatlı tüketildiğinde, cinsel ilişki anında beyin dopamin salgılar. Beyin kişiyi haz alacağı şeyi aramaya yönlendirir. Bu yüzden dopamin madde bağımlılığında etkin rol oynar. Sigara ve uyuşturucu madde kullanan kişilerde sinir hücrelerinde dopamin biriktiğinde haz aldığı bu maddeleri yeniden kullanmak isterler. Böylece madde bağımlılığı gelişir.
Dopamin beyin fonksiyonlarını etkiler
Dopamin beyinde belirli seviyede olmalıdır. Beyin fonksiyonlarında etkili olan dopamin düzeyi azaldığında zihinsel sorunlar, arttığı zamanda anormallikler meydana gelir. Dopamin seviyesini sigara ve uyuşturucu gibi etkenler dışında doğal şekilde arttırmak çok zordur.
Beyindeki hareketi düzenleyen bazal gangliya kısmının çalışmasında belirli oranda dopamin ihtiyacı olur. Eğer dopamin azalırsa, hareketlerde gecikme, koordinasyon bozukluğu ortaya çıkar. Dopamin miktarı artarsa beyinde aynı vücutta olduğu gibi tikler, gereksiz hareketler meydana gelir.
Haz duyusunun oluşmasına yardımcı olan dopamin, haz duyulan zamanlarda salgılanır. Bu nedenle kişiler haz aldıkları eylemleri arar. Seks yapma, sigara içme, uyuşturucu kullanma gibi eylemler bunlara örnek verilebilir.
Sigara, kokain, amfetaminler dopamin maddesinin sinir hücreleri tarafından emilimine engel olur. Bu etki dopaminin sinir uçları arasında birikmesine neden olur.
Beyinde olan dopamin miktarı kısa süreli hafızayı düzenli hale sokar. Fakat bunu sağlaması için dopamin seviyesinin hassas bir dengesi vardır. Yükselme ve azalma halinde hafıza olumsuz şekilde etkilenir.
Dopamin dikkat ve odaklanmayı arttırır. Kısa süreli hafızada kalması gereken bilgileri belirler. Dopamin seviyesi azalırsa, dikkat eksikliği ortaya çıkar.
Beyinde bilgi akışı da dopamin sayesinde kontrol edilir. Dopamin düzeyi düşük olursa, hafıza, dikkat ve sorun çözme yeteneği azalır.
Dopamin düzeyi azaldığında sosyal anksiyete, sosyal fobi gibi sorunlar yaşanır. Bipolar bozukluk sorunu olanlarda dopamin seviyesi yüksek olduğu için, aşırı sosyallik problemi yaşanır.
Dopamin doğal yoldan arttırılır mı?
Dopamin seviyesi doğal yollardan artarsa, bireylerin sağlıklı ve mutlu yaşaması mümkün olur. Çünkü dopamin ruh halini düzenler. Az olduğu takdirde kişide depresyon, bunalım, tatminsizlik, enerji azlığı gibi sorunlar yaşanır. Bu nedenle düzenli egzersiz yapılması, C vitamini alma, gün ışığından yararlanma, sağlıksız besinlerden uzak durma, muz gibi dopamin seviyesini arttıran besinler tüketmek önemlidir. Ayrıca belirlenen hedefe göre hareket etmek, mutlu olacağınız hobilerle ilgilenmek dopamin düzeyini arttırabilir.
